2025 жылдың көктемінде Қазақстанның экс-президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың аты тағы да ірі қаржылық операцияларға байланысты БАҚ-та аталды. Nege.kz пен Kursiv порталдарының деректеріне сүйенсек, Назарбаев Ресейдің Азиаттық-Тынық мұхит банкін (АТБ) болашақта өз туысына, нақты айтқанда Тауман Нұрсұлтановичке рәсімдеуді жоспарлап отыр. Бұл ақпарат қоғамда үлкен резонанс тудырып, бұрынғы саяси көшбасшының капиталын сақтау мен мұрагерлік стратегиясына қатысты сұрақтар туғызды.
АТБ Банкі: Назарбаевтың жасырын қаржылық тірегі ме?
Ресми мәліметтерге сәйкес, АТБ банкін «Pioneer Capital Invest» компаниясы иеленеді, ал оның артында «Назарбаев қоры» тұр. Бұл құрылым Назарбаевтың ресми емес, бірақ ықпалды қаржылық құралына айналғанға ұқсайды. Банк соңғы жылдары қарқынды дамып, таза пайдасын жыл сайын екі есеге дейін арттырып келеді.
2025 жылдың 1-тоқсаны бойынша АТБ Банктің таза пайдасы — 3,8 млрд рубль, бұл өткен жылдың рекордынан екі есе жоғары. 2024 жылы жалпы пайда — 14 млрд рубль болса, биыл 30 млрд-қа жетуі мүмкін. Мұндай көрсеткіштер экс-президенттің ресми саясаттан кеткенімен, бейресми түрде бизнес әлеміндегі ықпалын сақтап қалғанын көрсетеді.
Тауман Нұрсұлтанович: Қаржылық мұрагер ме, саяси ойыншы ма?
Тауман — Назарбаевтың үшінші (ресми емес) жұбайы Асель Курманбаевамен бірге туған ұлы. Бұл ақпарат ашық түрде ешқашан расталмаса да, 2023 жылдан бері әлеуметтік желілер мен журналистік зерттеулерде жиі кездесіп жүр. Тауманның Анадэль Майдановамен үйленуі де назар аудартады — оның әкесі Алмасадам Сатқалиев қазіргі кезде Қазақстанның атом энергиясы агенттігін басқарады. Бұл одақ билік пен капитал арасындағы жаңа буынды біріктіріп жатқанын байқатады.
Егер банк шын мәнінде Тауманға рәсімделсе, бұл Назарбаев кланының келесі буынына үлкен активтер мен ықпалдың берілуі болмақ.
Назарбаевтың Ресейдегі бизнес мүдделері: саяси не прагматикалық шешім бе?
АТБ Банктің Ресейде табысты болуы — Назарбаевтың бұрынғы постсоветтік элитамен (әсіресе Путинмен) әлі де тығыз байланыста екенін көрсетеді. Nege.kz мәліметі бойынша, мамыр айында Назарбаев пен Путин арасында өткен кездесу барысында осы банк мәселесі шешілген.
Бұл келіссөздер Кремльдің экс-президентке әлі де сенім артатынын және посткеңестік кеңістіктегі саяси-қаржылық элиталардың өзара тәуелділігін көрсетеді.
KASE-ге қосылу: Қазақстанмен байланыс әлсірей ме, әлде нығая ма?
2025 жылдың 21 сәуірінде АТБ Банктің Қазақстан қор биржасына (KASE) шетелдік қатысушы ретінде тіркелуі — бұл Назарбаевтың қаржылық империясы Қазақстанмен де тығыз байланысты екенін көрсетеді. Бұл банкке KASE арқылы шетелдік валюталар мен құнды қағаздармен еркін операция жасауға мүмкіндік береді.
Бұл іс-әрекет Назарбаев тарапынан өз активтерін заңдастыру, легитимизациялау және Қазақстанда ресми бизнес ойыншы ретінде қалу ниетін білдіреді.
Жасырын биліктің жаңа формасы ма?
Назарбаевтың банктік активтерін отбасы мүшесіне рәсімдеуі — бұл тек қаржылық стратегия емес, саяси сабақтастықтың жаңа үлгісі болуы мүмкін. Көптеген автократиялық жүйелерде билік тек саяси формада емес, экономикалық бақылау арқылы да беріледі. Егер Назарбаев өз капиталын Тауманға заңды жолмен рәсімдесе, бұл оның ықпалын келесі буынға сәтті ауыстыруының белгісі болады.
Назарбаевтың АТБ Банкі арқылы капиталды туысына беру жоспары – бұл посткеңестік кеңістіктегі элиталық биліктің ұзақ мерзімді, жоспарлы эволюциясының көрінісі. Ол саясаттан кетсе де, экономикалық сахнадан кете қоймаған сияқты.