Munarmedia.kz 15.09.2025 ж. /Астана/-Беларусь пен Батыс арасындағы қарым-қатынас бұрын-соңды болмағандай қарама-қайшылыққа толы. Бір жағында — АҚШ-тың санкцияларды жұмсарту қадамы, екінші жағында — Польша бастаған Еуропаның қатаң қарсыласуы. Мұндай қос бағытты қозғалыс Александр Лукашенконың халықаралық оқшауланудан шығуға жасаған ұмтылысы қаншалықты шектеулі екенін айқын көрсетіп отыр.
Санкциялар орнына саяси тұтқындар
10 қыркүйекте Минскіге АҚШ делегациясы келіп, күтпеген жаңалық жеткізді: Вашингтон «Белавиа» әуе компаниясына қатысты санкцияларды алып тастады және елордада қайтадан елшілік ашуды жоспарлап отырғанын мәлімдеді. Бұл шешімнің саяси бағасы да болды — Лукашенко 38 саяси тұтқынды және 14 батыс азаматын босатып, Литваға жіберді.
Арасында 2020 жылғы наразылықтардың символына айналған журналистер мен блогерлер, сондай-ақ оппозицияның танымал көшбасшылары Дмитрий Дашкевич пен Николай Статкевич бар. Соңғысы шекарадан кері оралып, елде қалуды таңдады.
Бұған дейін Лукашенкоға жоғары деңгейдегі америкалық шенеуніктердің сапарының өзі жеткілікті «сыйақы» саналса, енді ол алғаш рет нақты санкциялардың алынуына қол жеткізді. Бұл өзгеріс тамыз айында Дональд Трамппен болған тікелей телефон әңгімесінен кейін мүмкін болды. Минск пен Вашингтон арасындағы диалог жаңа сатыға көтерілді.
Дегенмен Беларусь түрмелерінде әлі де 1100-ден астам саяси тұтқын бар, жаңа қамаулар жалғасуда. Санкциялардан ішінара босату Лукашенко үшін уақытша жеңілдік қана: «Белавиа» ұшақтарға қосалқы бөлшектерді сатып ала алады, бірақ ЕО шектеулері алынбайынша әуе бағыттарының географиясы өзгермейді.
Еуропамен қақтығысты жол
АҚШ-пен байланыс біршама жанданса, Еуропамен қатынастар керісінше шиеленісуде. 12 қыркүйекте Ресеймен бірлескен «Батыс-2025» әскери оқу-жаттығуларының белсенді фазасы басталды. Минск ресейлік контингентті шектеулі көлемде қабылдап, маневрлерді НАТО шекарасынан алыс өткізетінін мәлімдегенімен, көршілер бұл жаттығуларды қауіп төндіретін белгі ретінде қабылдады.
Сонымен бірге, Беларусь билігі поляк дін қызметкерін «тыңшылық» айыбымен тұтқындап, оны насихат құралына айналдырды. Ал Польша өз кезегінде Беларусьпен шекараны уақытша жапты. Бұл шешім Польшаға түсіп жатқан ресейлік дрондар легімен үйлесе келіп, әскери қауіпсіздікті күшейтуге итермеледі. Варшава 40 мың әскерді шекараға шұғыл орналастырып, НАТО-дан қосымша әуе қорғаныс жүйелерін сұратты.
Минск керісінше, жағдайды жұмсартуға тырысып, Польшаға дрондардың бағыты туралы алдын ала ескерткенін жариялады. Бірақ бұл қадам шекараның қайта ашылуына жеткіліксіз болды.
Сауда дәуірі қайта басталды ма?
Беларусь пен АҚШ арасындағы «санкциялар орнына тұтқындар» схемасы халықаралық саясатта даулы тақырып. Сыншылар Лукашенко түрмелерді жаңа тұтқындармен толтыра беріп, оларды сауданың «тауарына» айналдырады дейді. Бұған қоса, санкциялар тек саяси тұтқындар үшін ғана емес, Ryanair рейсін 2021 жылы мәжбүрлі қондыру сияқты әрекеттерге жауап ретінде енгізілген еді.
Соған қарамастан, Трамптың соңғы қадамын оппозиция да, Еуропаның ең қатаң қарсыластары Польша мен Литва да құптады. Өйткені ондаған адамның бостандығы бұл жолғы мәміленің басты жетістігі болып отыр.
Беларусь дипломатиясы бүгінде тұрақсыз тепе-теңдіктің ішінде. Лукашенко үшін басты мәселе — жоғалтқан субъектілігін қайтару. АҚШ-пен мәмілелер оған уақыт ұтуға мүмкіндік береді, бірақ Еуропаның қатаң позициясы мен Ресейдің ықпалы Минскінің маневр өрісін күрт тарылтады.
«Санкциялар орнына адамдар» формуласы қайта оралды. Бұл жолдың қаншалықты ұзаққа созылары белгісіз, бірақ «сауда маусымы» ашылғаны анық. Ендігі сұрақ — келесі мәміле қай кезде және қандай көлемде болмақ.