Munarmedia.kz. 27.07.2025 ж. /Астана/-🇰🇿 Атырау облысындағы қазба жұмыстары кезінде Алтын Орда дәуіріне тиесілі сирек күміс теңгелер табылды. Бұл құнды жәдігерлерді Атырау университетінің археологтары көне Ақтөбе-Лаэти қалашығының орнында тапқан. Теңгелер XIII ғасырдың екінші жартысына, Жошы Ұлысының беделді билеушілерінің бірі – хан Менгу-Темірдің кезеңіне жатады. Кейбір монеталарда хан әулетінің таңбалары (тамғалар), ал басқаларында қытай иероглифтері бейнеленген. Археолог Амангелді Муғаұлының пікірінше, бұл дерек Хубилай ханның ұрпағы Номуханның тұтқындалуымен байланысты тарихи оқиғаларды айғақтауы мүмкін.
🔴 Монеталармен бірге бүтін керамикалық ыдыс – «тагара» табылған. Қазба жұмыстары 53 гектар аумақта жүргізілуде, аймақ толықтай қоршалған. Болашақта бұл жерде ашық аспан астындағы музей құру жоспары бар.
🗺 Павлодар облысында да маңызды археологиялық жаңалықтар орын алды. Ресей мен Қазақстан ғалымдарының бірлескен экспедициясы IV–V ғасырларға, яғни Ұлы көші-қон дәуіріне тиесілі көне жерлеу орнын тапты. Қазбадан адам сүйегі, жылқы терісі (басымен және аяқтарымен), жебе ұштары, сүйектен жасалған садақ бөлшектері және аса құнды жартылай асыл тас қондырылған күміс әшекей табылған. Оның стилі мен өрнектелуі ғұн дәуіріне тән екендігін көрсетеді.
🇰🇬 Қырғызстан ғылым академиясы палеонтологиялық сенсация жариялады. Таш-Көмүр маңында 165 миллион жыл бұрын өмір сүрген екі жыртқыш динозаврдың сүйек қалдықтары табылды. Солардың бірі – ғылымға бұрын беймәлім, ерекше бас мүйізі мен сүйек құрылымы арқылы ерекшеленетін Alpkarakush kyrgyzicus атты жаңа теропод түрі. Барлық қалдықтардың сандық 3D-модельдері жасалып, әлемдік ғылыми қауымдастыққа қолжетімді етілді.
🇺🇿 Өзбекстанда да археологтар тарихи мұраға кезіккен. Ташкент маңындағы Учтепе жоталарынан 20-дан астам керамикалық артефакт, соның ішінде көне құмыра сынықтары табылды. Бұл төбелер көне қоныстың қалдықтары болуы мүмкін деген болжам бар. Алайда аймақ жеке тұрғын үйлер аймағында орналасқандықтан, археологиялық мұраларды сақтау үшін жер иелеріне ресми ескертулер жасалды. Кейбір учаскелерде артефакт табылмағанымен, қазба жұмыстары толық зерттеу аяқталғанға дейін жалғаса бермек. Зерттеу жұмыстарын Өзбекстан ұлттық университетінің «Археология және этнология» кафедрасы мен Мәдени мұра агенттігі мамандары жүргізуде.
🇲🇳 Моңғолиядан да сенсациялық жаңалық жетті. Сэлэнгэ аймағында археологтар шамамен 1800 жыл бұрынғы Сяньби мемлекетінің дәуіріне жататын, аса бай адамның мүрдесі қойылған, бұзылмаған көне қабірді тапты. Бұл – өз кезеңі бойынша ең жақсы сақталған бірегей олжа. Зерттеушілер алдағы уақытта негізгі патша қорымына жол табуға үмітті, ол протомоңғол өркениетін тереңірек танып-білуге мүмкіндік береді.
✋ Орталық Азия археологиялық жаңалықтардың орталығына айналып келеді. Мұндай бірегей олжалар алыс тарихты тірілтіп қана қоймай, Еуразиядағы мәдени байланыстар мен көші-қон үрдістерін, саяси өзара ықпалдастықты жаңа қырынан зерделеуге мүмкіндік береді.