MUNARMEDIA.KZ 16.09.2025 /АСТАНА/ Қазақстан халқы ресми түрде 20,4 миллионнан асты. Бұл цифр сырттай «өсім» сияқты көрінгенімен, шын мәнінде елдің демографиялық ахуалы әлдеқайда алаңдатарлық. Қалалар тұрғын санын еселеп арттырып жатқанда, ауылдар босап, аймақтық теңгерім бұзылуда. Finprom.kz сарапшыларының дерегінше, 2025 жылы урбанизация процесі сындарлы шекке жетті.
Жыл ішінде ел халқы 228,1 мың адамға (+1,1%) көбейген. Бірақ бұл өсімнің негізгі үлесі мегаполистер мен агломерацияларға тиесілі:
-
Алматы – +61,6 мың (+2,7%),
-
Астана – +80,4 мың (негізінен ішкі көші-қон есебінен, +24,7%),
-
Алматы облысы – +32,5 мың.
Ал солтүстік пен шығыс аймақтарда керісінше халық азаюда:
-
Солтүстік Қазақстан облысы – минус 8,1 мың (-1,5%),
-
Абай облысы – минус 6,4 мың (-1,1%),
-
Жетісу облысы – минус 5,7 мың (-0,8%).
Бұл өңірлер іс жүзінде елдің жаңа және ескі астанасына, сондай-ақ оңтүстік мегаполиске «демографиялық донорға» айналған.
Бүгінде Қазақстан халқының 63,3%-ы қалада тұрады. Салыстыру үшін: он жыл бұрын бұл көрсеткіш 56,3% еді. Сарапшылар болжамынша, алдағы 10–15 жылда қалалықтар үлесі 70%-ға дейін жетуі ықтимал.
Алайда бұл процестің көлеңкелі жағы да бар. 15 өңірде ауыл халқы қысқарып кетті. Өсім тек Атырау (+1,4%) және Маңғыстау (+0,9%) облыстарында байқалған. Абай облысында жағдай тіпті күрделі: бір жылдың ішінде 7 мың тұрғын азайып, ауылдардың жүйелі түрде қаңырап босап жатқанын көрсетіп отыр.
Тек 2025 жылдың алғашқы жартысында 383 мың адам қоныс аударған (+24,8% өткен жылмен салыстырғанда).
-
Негізгі магнит – Астана: +80,4 мың.
-
Одан кейін Алматы: +72,5 мың.
-
Алматы облысы: +49,9 мың.
Бірақ бір мезгілде Алматының өзінен 55,5 мың, Түркістан облысынан 55 мың, Алматы облысынан 44,4 мың тұрғын кеткен. Демек, ішкі көші-қон – «ағындар алмасуы»: біреулер Алматыдан облысқа көшсе, екіншілер керісінше қалаға бет алуда.
Ресми статистика құр сандарды тіркегенімен, олардың астарында әлдеқайда қатал шындық жатыр. Солтүстікте жыл сайын мыңдаған халық азайып бара жатқанда, «бұл жерлерде кім қалады?» деген сұрақ риторикадан шығып, нақты қауіпке айналуда.
Аналитик Данияр Кумпековтың пікірінше, урбанизация тек экономикалық пайда әкелмейді:
«Әуелі әлеуметтік тәуекелдерді ойлау керек. Қалаларда мектеп, аурухана мен инфрақұрылымға түсетін жүктеме артып барады. Ал ауылдар босап жатыр. Екіншіден, экономикалық қатер бар. Егер осы қарқын сақталса, 10–15 жылдан соң біз азық-түлікті бұрынғыдан да көп импорттауға мәжбүр боламыз. Өйткені жерге жұмыс істейтін адам қалмайды», – дейді сарапшы.
Оның айтуынша, геосаяси қауіп те назардан тыс қалмауы тиіс. Солтүстік пен шығыстағы халықтың азаюы – елдің аумақтық қауіпсіздігіне тікелей байланысты мәселе.
📌 Урбанизация – тек заман ағымы емес, елдің болашақтағы тұрақтылығы мен қауіпсіздігіне ықпал ететін күрделі фактор.
Қаласаңыз, осыны мен сізге дайын мақала (Word немесе PDF форматында) түрінде ресімдеп берейін бе?