Munarmedia.kz 28.08.2025 /Астана/-2025 жылдың тамыз айында Ресейде бензин тапшылығы қайта белең алды. Бағалар өсіп, кейбір жанармай құю станцияларында бензин мүлдем жоқ. Бұл жағдай бұрын да қайталанғанымен, биылғы дағдарысқа соғысқа байланысты бірнеше фактор әсер етіп, оның терең әрі ұзаққа созылуы мүмкін. Қазіргі кезде жағдай күрделі болса да, бақылауда ұсталып отыр. Зардап шеккен мұнай өңдеу зауыттарының көпшілігі толық емес, тек 20% көлемінде ғана жұмысын тоқтатқан, қалғаны жұмысын жалғастыруда. Сонымен бірге, Ресейдің көлік, ауыл шаруашылығы, өнеркәсіп және әскери салалары үшін жанармай тапшылығы жақын арада қауіп төндірмейді.
Украина тарапынан келіп жатқан дрондармен жасалып жатқан шабуылдар 2024 жылдағыдан өзгеше сипатта. Қазір Украинада дрондардың саны әлдеқайда көп, олардың навигациялық мүмкіндіктері жақсарған. Осыған байланысты 2025 жылдың 2 тамызынан бастап жаппай және қайталанатын шабуылдар жүргізіліп, Ухтинский, Рязанский, Саратовский, Волгоградский және Самарская топтағы зауыттар зардап шекті. Мысалы, Самарская топқа кіретін Сызранский, Новокуйбышевский және Самарский НПЗ-ларының жұмысы тежелген. Сонымен қатар, Ростовская және Краснодарская облыстарындағы зауыттарға да тұрақты шабуылдар түсуде.
Жаздың соңында ауыл шаруашылығында жұмыс қызады, ал тұрғындар демалысқа шығып, көлікпен жиі жүреді. Бұл кезде жанармайға сұраныс артып, НПЗ-дағы жоспарлы жөндеу жұмыстары кезінде ұсыныс төмендейді. Бұл жағдай нарықта дисбаланс туғызады. Мысалы, тамыз айының бірінші аптасында Ресейде бензинге сұраныс 10-15% өскен, ал ұсыныс біршама қысқарған.
Бағаның өсуі нарық тепе-теңдігін қалпына келтіруге көмектесуі тиіс, алайда Ресей үкіметі бензин бағасын бақылауда ұстап, олардың шекті өсуін аптасына 15-25 тиыннан аспайтын шектеуге мәжбүрледі. Бұл өндірушілердің өндіріс көлемін ұлғайтуға ынтасын төмендетеді.
2019 жылдан бері Ресейде ішкі жанармай нарығын реттеу үшін демпферлік механизм қолданылады. Бұл механизм мұнай компанияларына нарықтан төмен бағада бензин сатқаны үшін өтемақы төлейді. 2023 жылы өтемақы көлемі қысқарғаннан кейін, бензин тапшылығы пайда болып, экспортқа тыйым салынды. 2025 жылы бұл механизм өзгермегенімен, жоғары пайыздық мөлшерлемелер мен дрон шабуылдары жанармай нарығына қысым жасады. Мысалы, коммерциялық кредиттер бойынша жылдық пайыздық ставка 2024 жылғы 8-10%-дан 2025 жылы 12-14%-ға дейін өсті, бұл арбитраждық операцияларды тиімсіз етті.
2025 жылғы тамыздың ортасына қарай бензиннің көтерме бағасы 72 770 рубльге (яғни литрі шамамен 53,50 рубльге) жетті, ал бөлшек саудадағы баға әлі 59,50 рубль деңгейінде тұр. Мысалы, 2025 жылдың шілде айының ортасында көтерме баға 47,42 рубль, ал бөлшек саудада 58,50 рубль болған.
Мұнай өңдеу зауыттарының 20%-ы зардап шеккен жағдайда да, Ресейдің бензин өндірісі елдің қажеттілігінен 15-20% артық болады. Дизель отыны өндірісі одан да жоғары – сұраныстан екі есе көп. Сондықтан, мысалы, Ухтинский НПЗ сияқты кішірек және өңірлік зауыттардың тоқтауы нарыққа айтарлықтай әсер етпейді. Қажет болса, бензин импорты да жүзеге асырылуы мүмкін, мысалы Беларусьтен. Тіпті «Дружба» мұнай құбырындағы шабуылдан кейін де екі күн ішінде жұмыс қалпына келтірілді.
Алайда, тұтынушылық нарық бензин тапшылығымен бетпе-бет келуі мүмкін, бұл үкіметті төтенше шараларға итермелеуі ықтимал. Олардың арасында баға бақылауын алып тастау, нарыққа мини-НПЗ өнімдерін шығаруға рұқсат беру немесе бензинді рационирлеу сияқты шаралар бар. Қазіргі таңда жанармай тапшылығы Ресей экономикасы мен әскері үшін қауіпті деңгейге жеткен жоқ, бірақ азаматтық сектордағы жағдайды мұқият бақылау және қажетті шаралар қабылдау маңызды.
Осы нұсқа сізге жарай ма? Қажет болса қосымша нақтылау жасай аламын.