Munarmedia.kz. 03.11.2025 ж. /Астана/-2024 жылғы 23 қаңтар күні Алматы қаласында болған жер сілкінісі кезінде автоматтандырылған ерте ескерту жүйесі жұмыс істемей қалған еді. Сол уақытта қала тұрғындары ешқандай хабарлама алмай, дабыл жүйесінің үнсіздігі қоғамда үлкен сынға ұшыраған болатын.
Алматы қаласының прокуратурасы жүргізген тексеріс нәтижесінде, жүйені орнату кезінде бюджет қаражатын жымқыру белгілері анықталды. Тергеу барысында бұл істің түпкі себебі — жауапсыздық пен жемқорлық екені дәлелденді.
Істің материалдарына сәйкес, жобаны жүзеге асырған "TNS-INTEC" ЖШС-нің бас директоры мемлекет қаржысына сапасыз құрал-жабдық жеткізген.
Жұмыстың орындалғаны жөніндегі акт жалған түрде толтырылған. Нәтижесінде бөлінген бюджет қаржысы мақсатсыз жұмсалып, мемлекетке айтарлықтай зиян келтірілген.
Бұл жүйе сейсмикалық белсенді аймақта орналасқан мегаполис үшін аса маңызды болатын. Мамандардың айтуынша, жүйе дұрыс істеген жағдайда Алматы тұрғындарына жер сілкінісі туралы кем дегенде 10–15 секунд бұрын ескерту мүмкіндігі болған. Ал бұл уақыт – жүздеген адамның өмірін сақтап қалуға жеткілікті еді.
Аталған іс бойынша Алматы гарнизонының Әскери соты үкім шығарды.
Сот шешімімен:
-
Алматы қаласы Төтенше жағдайлар департаментінің үш орынбасары – жабдықты қабылдау кезінде немқұрайлық танытқаны үшін;
-
сондай-ақ авторлық және техникалық қадағалау өкілдері – өз міндетін тиісінше орындамағаны үшін
қылмыстық жауапкершілікке тартылды.
Барлық айыпталушылар кінәлі деп танылып, бас бостандығынан айыру жазасына кесілді. Сонымен қатар, оларға мемлекеттік және квазимемлекеттік секторда белгілі бір лауазымдарды иеленуге тыйым салынды.
Бұл оқиға Қазақстандағы мемлекеттік сатып алу жүйесіндегі бақылау әлсіздігін және жасанды есеп беру тәжірибесінің қоғам қауіпсіздігіне қандай қатер төндіретінін көрсетті.
Сарапшылардың пікірінше, Алматыдағы жағдай — тек бір техникалық істен шығу емес, бұл — жүйелік басқару дағдарысының айғағы.
«Жер сілкінісін болжау мүмкін емес, бірақ салдарын азайту – технология мен адал жауапкершіліктің міндеті. Өкінішке қарай, бұл жолы жүйе емес, адамдар істен шықты», – дейді қауіпсіздік саласының сарапшысы Нұрлан Әлібек.
Алматыдағы сейсмикалық дабыл жүйесінің істен шығуы мен оған қатысты қылмыстық істің үкімі – бұл техникалық қауіпсіздік пен мемлекеттік адалдықтың байланысы қаншалықты нәзік екенін тағы бір еске салды.
Мемлекет енді мұндай жобаларды қабылдау кезінде тек есеп емес, нақты сапаны, ал жауаптылардан жеке жауапкершілікті талап етуі тиіс. Өйткені табиғаттың қаһары ескертуге көнбесе де, адамдық салақтық кешірімге жатпайды.