Munarmedia.kz 26.11.2025 / Астана БҰҰ жаңа бағалауында 2030 жылға дейін әлемде ВИЧ жұқтыратын адамдар саны болжамды көрсеткіштен **3,3 миллион адамға артуы мүмкін** деп ескертті. Бұл – жаһандық денсаулық сақтау саласының соңғы онжылдықтардағы жетістіктері бәсеңдеп, індетті бақылау тетіктері әлсіреп келе жатқанын көрсететін маңызды белгі.
2024 жылғы деректерге сәйкес, әлемде **40,8 миллион адам ВИЧ-пен өмір сүріп жатыр**. Бір жыл ішінде **1,3 миллион жаңа жағдай** тіркелген, ал **9,2 миллион пациент әлі күнге дейін антиретровирустық терапия алмай отыр**.
Бұл көрсеткіштер жаһандық денсаулық сақтау жүйелерінің қай жерде және қалай әлсірегенін айқын көрсетеді: алдын алу шаралары баяулаған, диагностиканың қолжетімділігі төмендеген, ал емдеу бағдарламалары жеткіліксіз қаржыландырылуда.
2024 жылы халықаралық донорлық қолдаудың күрт төмендеуі эпидемиямен күреске тікелей соққы болды. Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымының деректеріне сүйенсек, **сыртқы медициналық көмек көлемі 2023 жылмен салыстырғанда 30–40 пайызға төмендеген**.
Бұл қысқару бірнеше елдің денсаулық сақтау жүйесін бірден әлсіретті:
* алдын алу кампаниялары тоқтап қалды;
* ВИЧ тестілеу бағдарламалары қысқарды;
* дәрі-дәрмек сатып алу баяулады;
* жоғары тәуекел топтарымен жұмыс істейтін ұйымдар қаржылық қиындыққа тап болды.
Халықаралық тәуелділігі жоғары Африка, Оңтүстік Азия және Латын Америкасының бірқатар елдерінде бұл жағдай **емдеу үзілістеріне**, ал кей өңірлерде **жұқтыру көрсеткішінің қайта өсуіне** алып келді.
Соңғы жылдары әлемдік қаржы мен гуманитарлық ресурстар соғыс ошақтары, миграциялық дағдарыстар және экономикалық стагнацияға бағытталды.
Көптеген мемлекеттер бюджетін қайта қарап, халықаралық бағдарламаларға бөлінетін қаржыны азайтып отыр.
Пандемиядан кейінгі кезеңде көптеген елдер денсаулық сақтау саласын қалпына келтіруге қомақты қаражат жұмсауда, бұл сыртқы көмекті шектеуге әкелді.
Қоғамда ВИЧ-тің қауіптілігіне қатысты жалған сенім қалыптасып, профилактикаға басымдық әлсіреді.
БҰҰ болжамы – жай статистика емес, денсаулық сақтау жүйелерін қайта қаржыландырудың, халықаралық ынтымақтастықты күшейтудің және алдын алу шараларын жандандырудың **шұғыл қажеттігін** көрсететін дабыл.
Егер қазіргі үрдіс сақталса: емделмеген 9,2 млн адамның ішінде дәрілік төзімділіктің жоғарылауы;
* жаңа жағдайда байқалатын өсімнің тұрақты трендке айналуы;
* өңірлік эпидемиялардың қайта күшеюі;
* денсаулық сақтау жүйесінің ұзақ мерзімді экономикалық шығындарының артуы сияқты қауіптер күшейеді.
ВИЧ-ке қарсы күрес ұзақ жылдар бойы табысты халықаралық ынтымақтастықтың мысалы ретінде танылып келді. Алайда бүгінгі деректер бұл жетістіктің тұрақты емес екенін, қаржыландыру мен саяси ерік әлсіреген жағдайда індеттің қайта кеңеюі мүмкін екенін көрсетті.
2030 жылға дейінгі кезең – шешуші кезең. Қаржыландыруды қалпына келтіру, алдын алу шараларын қайта жандандыру және жоғары тәуекел топтарына қолжетімділікті кеңейту – індетті жаһандық деңгейде бақылауда ұстаудың негізгі шарттары.
Айналып келгенде, ВИЧ мәселесі тек медициналық емес — **экономикалық, әлеуметтік және геосаяси мәселе**. Әлем бұл саланы назардан тыс қалдырса, 2030 жылға қарай болжанып отырған 3,3 миллион жаңа жағдай жаңа дағдарыс толқынына айналуы ықтимал.