Munarmedia.kz 09.10.2025 /Астана/ьҚазақстанның жаңа «Банктер және банк қызметі туралы» заңында проблемалық банктерді құтқаруға арналған арнайы қор құру туралы бап алынып тасталды. Яғни, елдегі барлық екінші деңгейлі банктерден бір қорға аударым жасалып, «жүйелік маңызы бар» қаржы ұйымдарын банкроттан қорғау идеясы енді жүзеге аспайды.
Бұл туралы Қазақстан миноритарлық акционерлер қауымдастығы (QAMS) хабарлады. Олардың дерегінше, бұл мәселе бойынша Ұлттық банк, Қаржылық реттеу және даму агенттігі (АРРФР), Қаржы нарығын дамыту қауымдастығы (АФК) және сарапшылар арасында кең талқылау өткен.
«АРРФР төрағасының бірінші орынбасары Тимур Әбілқасымов нақты айтты: ешқандай қор құрылмайды. Оның орнына Қаржы министрлігінде арнайы шот ашу мүмкіндігі қарастырылып жатыр, алайда механизм әлі пысықталуда», – делінген QAMS мәліметінде.
Ұлттық банк алаңдаушылық білдірмейді
Ұлттық банк ірі банктердің жаппай күйреу қаупін жоққа шығаратынын мәлімдеді. Қазіргі жүйе мұндай сценарийлердің алдын алуға қауқарлы. Алайда қай банктер «жүйелік маңызы бар» деп танылғаны құпия сақталады. Себебі, реттеуші бұл тізімді жарияласа, нарықтағы ликвидтілік ағынына және салымшылардың үрейіне әсер етуі мүмкін деп отыр.
Сонымен қатар, халықаралық TLAC стандартына сәйкес, жүйелік маңызы бар банктердің қаржылық шығындарын ең алдымен акционерлер мен инвесторлар көтеруге тиіс. Бұл – барлық тараптардың құқықтары мен міндеттері тең дәрежеде болуын қамтамасыз ететін қағида.
Мемлекеттік қолдау шектеулі болады
Жаңа заң жобасында бұрын қарастырылған субординацияланған облигациялар мен бюджеттік несиелер түріндегі мемлекеттік қолдау шаралары енді болмайды.
«Мемлекет банктерге тек уақытша әрі толық меншік иелері мен басшыларын ауыстыру арқылы қатыса алады. Сонымен бірге, бұл кезеңде дивиденд төлеуге, бонустар үлестіруге немесе қызмет аясын кеңейтуге **қатаң тыйым салынады», – делінген заң жобасында.
Бұл тәсіл моральдық тәуекелді азайтып, қаржы институттары мен олардың иелерінің жауапкершілігін арттыруға бағытталған.
Қаржыландыру қалай жүргізіледі?
Болашақта жүйелік маңызы бар банктерге қатысты жекелеген қаржылық реттеу шаралары қолданылатын болады. Әрбір жағдай жекелей қаралып, жалпы қорға жүгіну болмайды.
Жаңа механизмге сәйкес, банктер арнайы жарналар төлейтін болады. Бұл жарналар банктің міндеттемелерінің 0,2%-ынан аспауы тиіс. Нақты есептеу әдістемесі Ұлттық банктің қатысуымен әзірленеді.
Заң жобасы Парламентте таныстырылды
«Банктер және банк қызметі туралы» жаңа заң жобасы 2025 жылғы 15 қыркүйекте Мәжілісте таныстырылған болатын. Сол жиында жүйелік маңызы бар банктерді қаржылық қолдау тетігі қызу талқыланып, арнайы қорға аударым жасау мәселесі көтерілген еді. Алайда қазіргі таңда бұл ұсыныстан толықтай бас тарту шешімі қабылданғаны белгілі болды.