Munarmedia.kz.03.11.2025 ж. /Астана/-Алматыға келген америкалық жоғары лауазымды делегацияның сапары аймақтық саясаттағы жаңа белесті көрсетті. АҚШ-тың Орталық Азияға деген қызығушылығы қайта оянды. Бұл жолы Вашингтон тек бақылаушы емес, тікелей ойыншы рөлін алуға дайын екенін байқатты.
Көпшілікті таң қалдырған жайт – Алматыға келген делегацияның құрамы. Оны АҚШ мемлекеттік хатшысының орынбасары Кристофер Ландау және бұрынғы президент Дональд Трамптың Оңтүстік және Орталық Азия жөніндегі арнайы өкілі Серджио Гор бастап келді.
Бұл – кездейсоқ сапар емес. Делегацияны Қазақстан президенті әкімшілігінің жетекшісі Айбек Дадебай қарсы алды. Протокол тұрғысынан мұндай деңгейдегі қабылдау сирек. Бұл – Вашингтон мен Астананың диалогының жаңа форматқа көтерілгенінің айқын белгісі.
АҚШ өкілдері Алматыда бірнеше кездесулер өткізіп, мәдени және спорттық шараларға да қатысты. Аккорда жариялаған суреттерде күлімдеген жүздер, достық ахуал анық көрінеді. Америкалықтарды тіпті Шымбұлаққа апарып, садақ атқызған. Бірақ бұл сапардың мәні көңілді туризмде емес – геосаяси мазмұнында.
Вашингтон соңғы жылдары Орталық Азиядағы ұстанымын қайта қарап келеді. Бұрын аймақты Ресей мен Қытайдың ықпал аймағы деп есептеген Америка енді жағдай өзгергенін түсінді.
Біріншіден, Ресейдің Украинадағы соғысы оның экономикалық және дипломатиялық әлеуетін әлсіретті. Бұл Мәскеудің Орталық Азиядағы ықпалын бұрынғыдай ұстап тұруына кедергі болуда.
Екіншіден, Қытай аймақтағы экономикалық үстемдігін күшейтіп, инфрақұрылымдық және несие саясаты арқылы жаңа тәуелділік үлгісін қалыптастырып отыр.
Үшіншіден, Иранның белсенділігі артты. Тегеран Каспий аймағы мен Түркіменстан арқылы жаңа энергетикалық және транзиттік бағыттарды дамытуға мүдделі.
Осы жағдайда АҚШ өзінің аймақтық стратегиясын қайта құрып, «жұмсақ дипломатиядан нақты геоэкономикалық серіктестікке» өтуді көздеп отыр. Ландау мен Гордың сапары – дәл осы жаңа кезеңнің басы.
Вашингтон үшін Қазақстан Орталық Азиядағы басты серіктес ретінде қарастырылып отыр. Бұған бірнеше себеп бар:
-
Елдің саяси тұрақтылығы мен сыртқы саясаттағы бейтарап бағыты;
-
Энергетикалық әлеуеті, әсіресе мұнай мен уран саласындағы маңызы;
-
Көлік дәліздері – Каспий арқылы өтетін Транскаспий бағытының дамуы АҚШ пен Еуропа үшін стратегиялық мәнге ие.
Сонымен қатар, Қазақстан БҰҰ, ШЫҰ және Орталық Азия – ЕО платформалары арасындағы көпвекторлы теңгерімнің символы болып қала береді.
Сарапшылардың пікірінше, бұл сапар АҚШ пен Қазақстан арасындағы достық қатынастың жаңа кезеңі болғанымен, ел үшін күрделі таңдаулар кезеңін де бастайды.
Саяси шындық мынау:
-
Ресеймен экономикалық байланыс әлі де терең;
-
Қытаймен стратегиялық серіктестік – Астананың даму драйвері;
-
Ал Батыс – қаржылық және технологиялық қолдаудың басты көзі.
Осы үш бағыттың арасында тепе-теңдік сақтау барған сайын күрделене түседі. АҚШ-тың белсенді қадамдары Қазақстаннан нақты ұстаным күтеді: қай бағытта, қандай саясатпен жүреміз?
Геосаяси сарапшы Баяжума Асылбек бұл жөнінде былай дейді:
«АҚШ-тың жаңа дипломатиясы – аймақты қайта форматтау амалы. Қазақстанның міндеті – бұл үдерісте объект емес, субъект болу. Біздің бейтараптық саясаты прагматизмге сүйенгенімен, енді оны нақты экономикалық пайдамен ұштастыру қажет».
Алматыға келген Ландау мен Гордың сапары – жай ғана дипломатиялық кездесу емес. Бұл – АҚШ-тың Орталық Азияға қайта оралғанының символы.
Қазақстан үшін бұл сапар – мүмкіндік те, сынақ та. Бір жағынан, жаңа инвестициялар мен технологиялық серіктестік көкжиегі ашылады. Екінші жағынан, геосаяси ойын күрделене түседі.
Сондықтан Қазақстан үшін ең бастысы — тепе-теңдік саясатын сақтай отырып, ұлттық мүддені нақты қорғау.