Munarmedia.kz | 31.08.2025 | Астана АҚШ-тың федералды апелляциялық соты бұрынғы президент Дональд Трамптың халықаралық тауарларға қатысты енгізген кедендік тарифтері заңға қайшы екенін мәлімдеді. Бұл туралы The Guardian хабарлайды.
Сот шешімі АҚШ-тағы шағын және орта бизнестің өкілдері тарапынан түскен бірнеше талап-арыздың нәтижесінде қабылданды. Құжаттарға сәйкес, Трамп әкімшілігінің енгізген "реципрокты" (өзара) тарифтерінің басым бөлігі заңсыз болып саналады.
Президенттің өкілетін асыра пайдалану фактісі анықталды
АҚШ заңнамасына сәйкес, президентке төтенше жағдай кезінде кең өкілеттіктер беріледі, алайда бұл өкілеттіктердің шеңбері салық, кедендік баждар және тарифтерді белгілеу құқығын қамтымайды. Бұл — Конгресс құзырындағы негізгі функциялардың бірі.
Сот алқасы Трамп енгізген көптеген тарифтер "көлемі, сомасы және мерзімі жағынан шектеусіз" деп танып, олар Трамп әкімшілігі сүйенген заң аясынан тыс екенін көрсетті.
Алайда, қабылданған баждар 2025 жылдың 14 қазанына дейін күшінде қалады, осы мерзім ішінде Ақ үй сот шешіміне шағымдана алады.
Трамптың реакциясы және экономикалық риторикасы
Трамп сот шешіміне Truth Social платформасында жауап берді:
«Егер бұл тарифтер жойылса, бұл ел үшін нағыз апат болады. Бұл бізді қаржылық жағынан әлсіретеді. Ал біз керісінше, күшті болуымыз керек», — деп жазды ол.
Ол кедендік баждарды америкалық жұмысшылардың мүддесін қорғаудың және ішкі бизнесті қолдаудың ең тиімді құралы деп атап өтті. Сондай-ақ, бұл әрекеттерін "Халықаралық төтенше экономикалық өкілеттіктер туралы заңмен (IEEPA)" ақтады.
Қазақстанға әсері және геоэкономикалық салдары
Атап өту керек, 2025 жылдың тамыз айында Трамп әкімшілігі 65 елден келетін импорттық тауарларға тариф енгізу туралы шешім қабылдады, олардың қатарында Қазақстан да бар. Трамп осыған байланысты Президент Қасым-Жомарт Тоқаевқа ресми хат жолдап, 1 тамыздан бастап 25% кедендік баж күшіне енетінін хабарлаған.
Бүгінгі таңда 39 мемлекет пен Еуропалық Одақ елдерінен келетін тауарларға 15% мөлшерінде, ал 26 елден жеткізілетін өнімдерге 18%-дан 41%-ға дейінгі кедендік баж салынып отыр. Сонымен қатар, Ресейден мұнай сатып алғаны үшін Трамп Үндістанға да қосымша 25% баж енгізу туралы жарлыққа қол қойған болатын.
Трамп енгізген тарифтік саясат АҚШ-тың дәстүрлі сауда серіктестерімен қарым-қатынасын әлсіретіп, халықаралық сауда жүйесінде қосымша тұрақсыздық тудырып отыр. Екінші жағынан, бұл шаралар ішкі нарықты қорғау мен өндірісті ынталандыру мақсатын көздесе де, заңнамалық негізсіз қабылданған шешімдердің экономикалық, саяси және құқықтық тәуекелдері артып келеді.
Қазақстан секілді елдер үшін бұл жағдай сыртқы сауда саясатын әртараптандыру қажеттілігін тағы бір мәрте айқындады. АҚШ-пен арадағы экономикалық қатынастар тек саяси конъюнктураға емес, институционалды, ұзақмерзімді негізге сүйенуі қажет.